Nadgodziny w służbie zdrowia – jak liczyć?

Udostępnij wpis:

Share on facebook
Share on linkedin
Share on email

Lekarze, pielęgniarki oraz inni pracownicy służby zdrowia często spotykają się z sytuacjami, w których ich praca przekracza standardowe normy, zarówno z powodu nagłych przypadków, jak i dyżurów medycznych. Prawidłowe liczenie nadgodzin w służbie zdrowia opiera się na szczegółowych regulacjach zawartych w Kodeksie pracy oraz ustawie o działalności leczniczej. W artykule omówimy, jak należy rozliczać nadgodziny w szpitalu i innych placówkach medycznych, jakie obowiązują limity oraz jak uwzględniać specyfikę pracy w ramach pełnienia dyżuru medycznego.

Wymiar czasu pracy w służbie zdrowia

Zgodnie z art. 93 ustawy o działalności leczniczej czas pracy pracowników medycznych wynosi do 7 godzin i 35 minut na dobę oraz przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Wspomniana ustawa dopuszcza jednak przedłużenie dobowego wymiar czasu pracy do 12 godzin, jeśli jest to uzasadnione rodzajem lub organizacją pracy.

Inny wymiar czasu pracy dotyczy pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych zatrudnionych w podmiotach leczniczych. W ich przypadku czas pracy nie powinien przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym. Normy te są zgodne z ogólnymi przepisami Kodeksu pracy, które regulują czas pracy większości pracowników w Polsce.

W przypadku pracowników niewidomych, których stanowisko wymaga bezpośredniego kontaktu z pacjentami, ustawa o działalności leczniczej wprowadza bardziej restrykcyjne ograniczenia dotyczące czasu pracy. Pracownicy ci mogą wykonywać pracę przez maksymalnie 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień.

Sprawdź nasz program dla placówek medycznych.

Nadgodziny w służbie zdrowia – kiedy występują?

Ustawa o działalności leczniczej nie precyzuje, czym są nadgodziny w służbie zdrowia. W tym przypadku należy odnieść się do Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 151 § 1 KP praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Jest ona dopuszczalna jedynie w dwóch przypadkach:

  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
  • szczególnych potrzeb pracodawcy.

Istnieją pewne sytuacje, w których mimo wykonywania dodatkowej pracy, nie jest ona traktowana jako godziny nadliczbowe. Są to:

  • odpracowanie zwolnienia od pracy – pracownik, który złożył pisemny wniosek o zwolnienie z pracy w celu załatwienia spraw osobistych, a następnie odpracowuje ten czas, nie pracuje w nadgodzinach,
  • dyżur medyczny – czas pełnienia dyżuru, nawet jeśli wykracza poza normy dobowego czasu pracy, nie jest automatycznie uznawany za godziny nadliczbowe.

Klauzula opt-out i zgoda na wydłużenie czasu pracy

Jednym z istotnych elementów regulujących czas pracy w służbie zdrowia jest tzw. klauzula opt-out, która pozwala pracownikom medycznym na wyrażenie zgody na pracę w wymiarze przekraczającym 48 godzin tygodniowo. Zgodnie z art. 96 ustawy o działalności leczniczej, pracownicy, którzy pełnią dyżury medyczne, mogą być zobowiązani do pracy w zwiększonym wymiarze czasu, jeśli podpiszą stosowną zgodę.

O czym warto pamiętać, podpisując klauzulę opt?

  • Pracownik może (lecz nie musi) wyrazić pisemną zgodę na pracę w zwiększonym wymiarze (48 godzin tygodniowo).
  • Maksymalny okres rozliczeniowy, w którym może obowiązywać zwiększony czas pracy, nie może przekraczać 4 miesięcy.
  • Pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję czasu pracy wszystkich pracowników, którzy wyrazili zgodę na pracę w wydłużonym wymiarze.
  • Organy nadzoru, takie jak Państwowa Inspekcja Pracy, mają prawo żądać informacji na temat liczby pracowników, którzy wyrazili zgodę na pracę ponad 48 godzin tygodniowo.
  • Pracodawca nie może dyskryminować pracowników, którzy nie wyrazili zgody na pracę w wymiarze przekraczającym 48 godzin tygodniowo.
  • Pracownik ma prawo cofnąć swoją zgodę na pracę w wydłużonym wymiarze, informując o tym pracodawcę na piśmie, z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Dyżur medyczny a nadgodziny w służbie zdrowia

Dyżur medyczny, choć wliczany do czasu pracy, nie jest równoznaczny z godzinami nadliczbowymi lekarzy i innych pracowników medycznych. Według uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2014 r. (Sygn. akt I PZP 2/14), między pełnieniem dyżuru medycznego a pracą w godzinach nadliczbowych istnieją istotne różnice.

Przede wszystkim, dyżury medyczne są elementem stałej organizacji pracy w szpitalach i innych placówkach leczniczych. Mogą być zaplanowane z wyprzedzeniem i włączone do grafiku pracy, dzięki czemu możliwe staje się zapewnienie ciągłości opieki nad pacjentami.

Z kolei godziny nadliczbowe, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, mają inny charakter i mogą być zlecane jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Przepisy jasno określają, że nadgodziny mogą wynikać z dwóch głównych przesłanek: konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska, albo w celu usunięcia awarii; oraz w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy. W odróżnieniu od dyżurów, które można przewidzieć i zaplanować w grafiku, godziny nadliczbowe są efektem nagłych i nieprzewidzianych sytuacji, których nie uwzględnia harmonogram pracy.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe

Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, zgodnie z art. 1511 Kodeksu pracy. Wynagrodzenie to składa się z normalnej stawki za przepracowane godziny oraz dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, który wynosi:

  • 100% wynagrodzenia za pracę w nocy, niedziele i święta (które nie są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem pracy), dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, oraz pracę w godzinach przekraczających przeciętną tygodniową normę czasu pracy w okresie rozliczeniowym.
  • 50% wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach w innych przypadkach, np. w dni robocze poza standardowymi godzinami pracy.

W przypadku pracowników, którzy wyrazili zgodę na klauzulę opt-out i przekroczyli tygodniowy limit 48 godzin, również przysługuje wynagrodzenie za nadgodziny, zgodnie z powyższymi zasadami.

Limity nadgodzin w podmiotach leczniczych

Limity nadgodzin dla pracowników, takich jak pielęgniarki czy lekarze, są określone w przepisach Kodeksu pracy oraz ustawie o działalności leczniczej. Tygodniowy czas pracy, w tym nadgodziny, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, zgodnie z art. 131 § 1 Kodeksu pracy. Jest to norma średnia, co oznacza, że w niektórych tygodniach pracownik może przepracować więcej niż 48 godzin, a w innych – mniej, tak aby w całym okresie rozliczeniowym utrzymać średni limit.

Z kolei dzienny limit nadgodzin w służbie zdrowia wynika przepisów dotyczących obowiązkowego dobowego odpoczynku. Zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej, pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie, co ogranicza maksymalną liczbę godzin, które mogą być przepracowane w ciągu jednego dnia (łącznie z nadgodzinami).

Roczny limit nadgodzin wynikający z Kodeksu pracy wynosi standardowo 150 godzin, jednak pracodawca i pracownicy mogą ustalić wyższy limit na mocy układu zbiorowego pracy, regulaminu pracy lub indywidualnej umowy o pracę. Warto pamiętać, że jeśli pracownik podpisał klauzulę opt-out, limity dotyczące maksymalnego tygodniowego czasu pracy oraz rocznego limitu nadgodzin w szpitalu bądź innym podmiocie leczniczym nie obowiązują.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Więcej wpisów:

Notatnik z listą zadań
Kompendium Wiedzy

Zadaniowy czas pracy a nadgodziny – co musisz wiedzieć?

Zadaniowy system pracy jest bardzo korzystny dla pracowników, którzy nie mogą pozwolić sobie na pracę w miejscu pracy w określonych godzinach. Pozwala on bowiem na elastyczne

5 osób siedzi przy laptopach po ciemku, za oknem noc.
Kompendium Wiedzy

Równoważny system czasu pracy a nadgodziny

Oprócz podstawowego systemu czasu pracy pracodawcy mają jeszcze kilka innych opcji, które mogą wprowadzić  w swoim zakładzie pracy. Jednym z najbardziej elastycznych jest równoważny system

Potrzebujesz gotowego narzędzia, które wyliczy nadgodziny za Ciebie?

Sprawdź najlepszy system na rynku!