Nadgodziny to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Pracodawca może zlecić pracę w godzinach nadliczbowych w wyjątkowych sytuacjach, musi jednak pamiętać o obowiązujących limitach. Sprawdź, ile wynosi limit nadgodzin.
Limit nadgodzin 2024 a wymiar czasu pracy
Zgodnie z Kodeksem pracy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Sytuacja wygląda inaczej w przypadku pracy w systemie równoważnego czasu pracy, w którym dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy maksymalnie do:
- 12 godzin – jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją,
- 16 godzin – przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy,
- 24 godzin – dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.
12-godzinny dzień pracy możne także obowiązywać w przypadku systemu skróconego tygodnia pracy czy pracy weekendowej.
Nadgodziny a Kodeks pracy – sprawdź, co mówi prawo.
Limit nadgodzin w ciągu doby
Chociaż Kodeks pracy nie wskazuje, ile wynosi limit nadgodzin, w tym przypadku kluczowe będą przepisy dotyczące odpoczynku dobowego. Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracowniom 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku od pracy w ciągu doby pracowniczej. Z tego powodu czas pracy wraz z pracą w godzinach nadliczbowych może wynieść maksymalnie 13 godzin. Zatem w podstawowym systemie czasu pracy, w którym czas pracy wynosi 8 godzin, pracownik może przepracować 5 nadgodzin. Natomiast w przypadku pracy np. w równoważnym czasie pracy, gdy zmiana wynosi 12 godzin, zatrudniony może przepracować tylko jedną nadgodzin w ciągu dnia pracy.
Co ważne, odpoczynek dobowy może być skrócony w dwóch przypadkach:
- wobec pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Praca w godzinach nadliczbowych, które spowodowane są akcją ratowniczą, nie jest objęta żadnym limitem, nawet jeśli będzie to oznaczać brak zapewnienia odpoczynku dobowego. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku nadgodzin z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy – w tym przypadku nie można zakłócić odpoczynku dobowego pracownika.
Limit nadgodzin w tygodniu
Zgodnie z art. 131 Kodeksu pracy tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. W związku z tym limit nadgodzin w tygodniu wynosi przeciętnie 8 godzin. Obejmuje on zarówno pracę w godzinach nadliczbowych z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jak i z powodu konieczności przeprowadzenia akcji ratowniczej. Tych przepisów nie stosuje się jednak do pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.
Warto pamiętać, że jest to norma przeciętna, a co za tym idzie niekiedy może ona wynieść mniej lub więcej niż 8 godzin w zależności od obowiązującego pracownika systemu czasu pracy. Istotne jest zachowanie średniej liczby.
Na przykład, jeśli w danym zakładzie pracy obowiązuje zarówno trzymiesięczny okres rozliczeniowy, jak i równoważny system czasu pracy, pracodawcy mogą nieco manewrować godzinami pracy, aby dostosować harmonogram pracy do zapotrzebowania.
Limit nadgodzin w miesiącu
Limit nadgodzin w miesiącu również jest zależny w dużej mierze od przyjętego okresu rozliczeniowego. W wielu miejscach pracy wynosi on miesiąc. W takim przypadku maksymalna liczba godzin nadliczbowych w ciągu miesiąca wynosi zwykle 32 godziny. Wynika to z pomnożenia 4 pełnych tygodni w miesiącu (z pominięciem dni wystających) przez maksymalną liczbę godzin nadliczbowych w tygodniu.
Inna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku 3-miesięcznego okresu rozliczeniowego połączonego z równoważnym systemem pracy. Wówczas liczba godzin nadliczbowych w każdym z miesięcy tego okresu może być różna, ważne jednak, aby średnia liczba nadgodzin z tych miesięcy wyniosła maksymalnie 32 godziny.
Limit nadgodzin w roku
Zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy limit nadgodzin w roku wynosi 150 godzin. Przepis ten nie dotyczy zawodowych kierowców, dla których ustalono limit nadgodzin w liczbie 260 godzin w roku kalendarzowym (zgodnie z ustawą z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców).
Roczny limit nadgodzin obejmuje wyłącznie szczególne potrzeby pracodawcy. Pracodawca może zlecić nadgodziny związane z koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii poza obowiązującym limitem.
Co ważne, Kodeks pracy przewiduje możliwość zwiększenia limitu w przepisach wewnątrzzakładowych. Pracodawca może dokonać tego, umieszczając stosowny zapis w:
- układzie zbiorowym pracy,
- w regulaminie pracy,
- w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy maksymalny limit godzin nadliczbowych wynosi 416 godzin (52 tygodnie x 8 godzin) w roku kalendarzowym. Warto jednak zauważyć, że w ciągu roku pracownicy mogą korzystać z różnych form nieobecności, takich jak urlop wypoczynkowy czy zwolnienia lekarskie, co wymaga od pracodawcy dostosowania wymiaru czasu pracy do liczby uzasadnionych godzin nieobecności.
Przekraczanie limitu nadgodzin – konsekwencje
Przekroczenie limitu nadgodzin w pracy niesie za sobą poważne konsekwencje dla pracodawcy. Zgodnie z artykułem 281 Kodeksu pracy nieprzestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy może skutkować nałożeniem na pracodawcę kary grzywny w wysokości od 1 tys. zł do 30 tys. zł. Niemniej jednak regularne przekraczanie limitów nadgodzin, błędne naliczanie dodatków za godziny nadliczbowe oraz systematyczne naruszanie praw pracowniczych, mogą skutkować nawet surowszymi konsekwencjami. Takie działania narażają pracodawcę na odpowiedzialność karą pozbawienia wolności, zgodnie z art. 218 § 1 Kodeksu karnego. Te środki prawne mają na celu ochronę interesów pracowników oraz egzekwowanie przestrzegania norm dotyczących czasu pracy ze strony pracodawców, podkreślając konieczność przestrzegania przepisów i zapewnienia należytego traktowania pracowników.
Limit godzin nadliczbowych a elektroniczna ewidencja czasu pracy
Aby uniknąć dotkliwych kar związanych z przekroczeniem obowiązującego limitu nadgodzin, warto sięgnąć po sprawdzone sposoby. Systemy monitorowania czasu pracy, takie jak Kadromierz, umożliwiają skuteczne śledzenie godzin przepracowanych przez pracowników. Elektroniczna ewidencja czasu pracy pomaga monitorować i kontrolować czas pracy pracowników, co pomaga w zapobieganiu przekraczaniu limitów godzin nadliczbowych. Poprzez elektroniczną ewidencję czasu pracy, pracodawcy mogą skuteczniej zarządzać harmonogramem pracy, unikając przypadkowego przekraczania limitów nadgodzin i jednocześnie zapewniając zgodność z obowiązującymi regulacjami prawnymi.
