Oprócz podstawowego systemu czasu pracy pracodawcy mają jeszcze kilka innych opcji, które mogą wprowadzić w swoim zakładzie pracy. Jednym z najbardziej elastycznych jest równoważny system czasu pracy. Do jego zalet należy możliwość dłuższego pozostania w pracy jednego dnia, aby drugiego wyjść z pracy szybciej lub uzyskać dzień wolny. Jak w takim wypadku wygląda obliczanie nadgodzin? Sprawdź w naszym artykule!
Czym jest równoważny system czasu pracy?
Równoważny system czasu pracy to system czasu pracy, w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Oznacza to, że dobowy czas pracy może przekroczyć podstawowe 8 godzin bez konieczności naliczania nadgodzin. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dniem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
Kiedy można stosować równoważny system czasu pracy?
Równoważny system czasu pracy może być stosowany w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją. Oprócz tego istnieje także zmodyfikowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16 lub 24 godzin.
- 12 h – jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub organizacją czasu pracy,
- 16 h – przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy,
- 24 h – dotyczy pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.
Zastanawiasz się, jaki system najlepiej zastosować w Twojej firmie? Sprawdź, co powinieneś wiedzieć o systemach czasu pracy.
Okres rozliczeniowy w równoważnym systemie czasu pracy
W przypadku równoważnego trybu pracy za obowiązujący okres rozliczeniowy przyjmuje się 1 miesiąc. Istnieją wyjątki, w których może zostać on przedłużony. Jeśli wykonywana praca zależna jest od warunków atmosferycznych, istnieje możliwość zwiększenia go do 4 miesięcy, natomiast w innych uzasadnionych sytuacjach – do 3 miesięcy.
Jak wygląda grafik w równoważnym czasie pracy?
Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie oznacza, że przestają obowiązywać zasady ustalone przez Kodeks pracy. Przy planowaniu czasu pracy, nadal musimy pamiętać o przeciętnie 40-godzinnym tygodniu pracy, a także o dobie pracowniczej czy przerwach między zmianami – 11 godzinach odpoczynku dobowego i 35 godzinach nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.
Równoważny czas pracy a nadgodziny dobowe
Obliczanie godzin nadliczbowych zależy od obowiązującego pracownika systemu czasu pracy. W związku z tym w każdym systemie odbywa się to nieco inaczej. Podstawowy dobowy wymiar czasu pracy przewiduje wystąpienie nadgodzin dobowych w sytuacji przekroczenia standardowych 8 godzin pracy danego dnia. Natomiast system równoważnego czasu pracy zakłada możliwość wydłużenia dziennej normy czasu pracy ponad 8 godzin. Z tego względu wykonywanie pracy powyżej 8 godzin w przypadku równoważnego systemu czasu pracy nie spowoduje naliczenia godzin nadliczbowych, jednak tylko, jeśli zmiana nie przekroczy 12 godzin (lub 16 czy 24 w opisanych wyżej dozwolonych przypadkach).
Równoważny czas pracy a nadgodziny średniotygodniowe
Godziny nadliczbowe w systemie równoważnego czasu pracy występują nie tylko po przekroczeniu dobowej normy czasu pracy. Mamy z nimi do czynienia także w sytuacji przekroczenia normy tygodniowej. Wynosi ona przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.
W Kodeksie pracy nie ma szczegółowych informacji na temat metody obliczania nadgodzin średniotygodniowych. Z pomocą przychodzi jednak Państwowa Inspekcja Pracy, która wskazała, w jaki sposób je obliczyć.
Od faktycznie przepracowanych godzin pracy w okresie rozliczeniowym należy odjąć wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika w danym okresie rozliczeniowym. Następnie od wyniku należy odjąć liczbę godzin nadliczbowych dobowych. Wynik przedstawia liczbę nadgodzin średniotygodniowych.
Co jednak istotne, rozliczenie średniotygodniowej nadwyżki godzin możliwe jest dopiero na koniec okresu rozliczeniowego.
Jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny w równoważnym systemie czasu pracy?
Praca w godzinach nadliczbowych wiąże się naturalnie z dodatkiem do pensji. Pracownikowi przysługuje, oprócz podstawowego wynagrodzenia, dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia za godziny nadliczbowe przepracowane:
- w nocy,
- w niedziele i święta (jeśli, zgodnie z rozkładem pracy, nie są to dni pracujące pracownika)
- w dni wolne udzielone pracownikowi w zamian za pracę w te dni;
- 50% wynagrodzenia – za nadgodziny w pozostałe dni, niewymienione powyżej.
O dodatku w wysokości 100% można mówić również w sytuacji przekroczenia normy tygodniowej, ale tylko w przypadku, gdy normy dobowe nie zostały przekroczone. W przypadku przekroczenia norm dobowych i tygodniowych pod uwagę bierzemy wyłącznie nadgodziny dobowe.
Przykład:
Pan Adam pracuje w systemie równoważnym, w pełnym wymiarze czasu pracy. Obowiązuje go miesięczny okres rozliczeniowy. W październiku 2024 roku przepracował 194 godziny. Wymiar czasu pracy w październiku wyniósł 184 godziny. Pozostały czas pracy składał się z 4 nadgodzin dobowych oraz 6 godzin pracy w niedzielę wolną od pracy, wynikającą z jego rozkładu czasu pracy.
Co istotne, zgodnie z Kodeksem pracy za pracę w dzień wolny od pracy, wynikający z rozkładu czasu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy. Jednak w naszym przypadku pracownik nie zdążył skorzystać z owego czasu wolnego.
Obliczeń należy zatem dokonać w następujący sposób:
194 h – 184 h = 10 h (liczba przepracowanych godzin nadliczbowych ogółem),
10 h – 4 h = 6 h (liczba przepracowanych nadgodzin z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej).
W związku z tym pracownikowi należy wypłacić wynagrodzenie za przepracowanie 194 godzin oraz dodatek za godziny nadliczbowe zgodnie z poniższym schematem:
Wynagrodzenie: 194 h x stawka godzinowa
Dodatek za godziny nadliczbowe: 4 h x 50% stawki godzinowej + 6 h x 100% stawki godzinowej.
Odbiór nadgodzin – poznaj zasady udzielania czasu wolnego za godziny nadliczbowe.
Ewidencja w równoważnym systemie czasu pracy a nadgodziny
Równoważny system pracy również wymaga prowadzenia ewidencji czasu pracy pracowników. Bez tego obliczanie wynagrodzenia za przepracowane godziny i ewentualne nadgodziny nie byłoby możliwe. Tę sprawę znaczącą ułatwia ewidencja czasu pracy online, którą oferuje aplikacja Kadromierz. Program ten pozwala na śledzenie długości zmian w czasie rzeczywistym. Zebrane dane można następnie łatwo eksportować do druku czy XLS lub do programów kadrowo płacowych. Taki raport zawiera również informację o pracy w godzinach nadliczbowych, godzinach pracy w porze nocnej oraz zestawienie dni wolnych od pracy.
Oprócz tego w programie z łatwością ułożysz grafik pracy w równoważnym systemie czasu pracy zgodnie z Kodeksem pracy, zapotrzebowaniem oraz dyspozycyjnością pracowników. Koniecznie sprawdź ten program i przekonaj się, jak ułatwia pracę związaną z planowaniem i ewidencjonowaniem czasu pracy.
