Staż pracy to łączna długość okresów zatrudnienia danego pracownika. Pomimo że od stażu pracy są zależne uprawnienia pracownicze, Kodeks pracy nie definiuje jednoznacznie, czym dokładnie staż pracy jest. Zazwyczaj określa się go jako okres zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę, rozszerzony m.in. o czas trwania nauki. Dowiedz się, co dokładanie wlicza się do stażu pracy i do czego jest on potrzebny.

Do czego staż pracy jest potrzebny?

Staż pracy jest najczęściej kojarzony z długością urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi. Art. 154 § 1 Kodeksu pracy mówi o tym, że wymiar urlopu zależy od okresu zatrudnienia i wynosi:

• 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
• 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Kolejny aspekt, który jest zależny od stażu pracy, to okres wypowiedzenia umowy. Jeśli strony postanawiają zerwać stosunek pracy, to czas wypowiedzenia wynosi odpowiednio (art. 36 § 1 Kodeksu pracy):

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,.
• 3 miesiące, jeżeli zatrudnienie trwało co najmniej 3 lata.

W przypadku zwolnienia pracownika często kwalifikuje się on do uzyskania odprawy. Jej wysokość jest zależna od stażu pracy (u danego pracodawcy). Odprawa najczęściej przysługuje pracownikom zwalnianym grupowo z firm zatrudniających powyżej 20 osób. Kodeks pracy przewiduje następujące wysokości odpraw:

• jednomiesięczne wynagrodzenie – w wypadku zatrudnienia u danego pracodawcy przez okres krótszy niż 2 lata,
• dwumiesięczne wynagrodzenie – w wypadku zatrudnienia u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
• trzymiesięczne wynagrodzenie – w wypadku zatrudnienia u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Gdy pracownik przynależy do jednej z wybranych grup zawodowych, przysługuje mu również prawo do nagrody jubileuszowej. Takie świadczenie otrzymują m.in. nauczyciele, górnicy czy pracownicy samorządowi. Zasady przyznawania nagrody jubileuszowej nie są regulowane Kodeksem pracy tylko różnymi rozporządzeniami (np. ustawa o pracownikach samorządowych, Karta nauczyciela) lub wewnętrznymi regulaminami poszczególnych miejsc pracy. Przyznanie nagrody jubileuszowej i jej wysokość są zależne od stażu pracy. 

Odpowiednio długi staż pracy pozwala także pracownikowi odejść na emeryturę przed osiągnięciem przez niego wieku emerytalnego. Aby móc skorzystać z tego prawa, mężczyźni muszą przepracować 25 lat, a kobiety 20. 

Czy nadgodziny wydłużają staż pracy?

Nadliczbowe godziny nie są wliczane do stażu pracy. Za nadgodziny pracownikowi przysługuje odpowiednio wyższe wynagrodzenie lub dodatkowy czas wolny. Nie ma natomiast możliwości doliczenia ponadwymiarowego czasu spędzonego w pracy do ogólnego stażu pracy. Warto pamiętać, że zgodnie z Kodeksem pracy pracownik nie powinien przepracować więcej niż 150 godzin nadliczbowych w ciągu roku. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pracodawca wprowadzi odpowiednie regulacje w przepisach wewnątrz zakładowych. Natomiast maksymalna liczba nadgodzin, której absolutnie nie można przekroczyć, wynosi 416 godzin nadliczbowych w ciągu roku.

Staż pracy a edukacja

Do stażu pracy wliczają się lata nauki. Zgodnie z art. 155. § 1. Kodeksu pracy do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

1. zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata, 
2. średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat, 
3. średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat, 
4. średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata, 
5. szkoły policealnej – 6 lat, 
6. szkoły wyższej – 8 lat. 

Okresy nauki, o których mowa w pkt 1–6, nie podlegają sumowaniu. Jeżeli pracownik podjął pracę podczas studiów, to do stażu pracy wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

W przypadku odbywania studiów doktoranckich okres kształcenia również jest wliczany do stażu pracy (maksymalnie 4 lata). Ta zasada opisana jest jednak nie w Kodeksie pracy, a w Ustawie o szkolnictwie wyższym i nauce.

Co jeszcze wlicza się do stażu pracy?

Do stażu pracy wlicza się również okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, a także okres pobierania stypendium otrzymywanego w trakcie szkolenia, na które bezrobotny został skierowany przez starostę. Praca za granicą jest wliczana do stażu pracy tak samo, jak praca w kraju. Staż pracy obejmuje także okres wykonywania zawodowej służby wojskowej, prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego oraz czas spędzony na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym. 

Warto zaznaczyć, że tryb rozwiązania stosunku pracy nie ma znaczenia przy wyliczaniu stażu pracy. Oznacza to, że również zatrudnienie zakończone zwolnieniem dyscyplinarnym będzie liczyło się do łącznego okresu zatrudnienia danego pracownika.

Co nie wlicza się do stażu pracy?

Nie ma możliwości wliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenie ani żadnej innej umowy cywilnoprawnej. Do stażu pracy nie wlicza się również okres prowadzenia działalności gospodarczej ani przebywania na urlopie bezpłatnym. 

Jak wykazać swój staż pracy?

Żeby pracodawca mógł obliczyć staż pracy, nie ma potrzeby pobierania zaświadczenia z urzędu pracy. Zazwyczaj wystarczy okazać odpowiednie zaświadczenie z zakładu pracy, świadectwo pracy, orzeczenie sądu lub inny dokument potwierdzający okres dotychczasowego zatrudnienia. Może do tego służyć również dowód pośredni taki jak np. umowa o pracę, legitymacja pracownicza, a nawet pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika.