Odpoczynek dobowy i tygodniowy dotyczy każdego pracownika. W Kodeksie pracy jasno opisano zasady pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Dowiedz się, ile dokładnie wynosi odpoczynek dobowy i tygodniowy oraz jak wygląda w przypadku pracy w różnych systemach.
Doba pracownicza
Doba pracownicza oznacza czas pracy, w którym zawarty jest zarówno odpoczynek, jak i rzeczywiste przepracowane godziny. Według Kodeksu pracy doba pracownicza ma 24 godziny i zaczyna się wraz z ustalonym rozkładem czasu pracy np. o 8 rano. Godziny rozpoczęcia pracy mogą być ruchome, warto jednak pamiętać, że nie mogą one wykluczać 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W podstawowym systemie pracy czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin dziennie i przeciętnie 40 godzin tygodniowo, w pięciodniowym tygodniu pracy.
Odpoczynek dobowy
Odpoczynek dobowy oznacza określoną liczbę godzin w dobie pracowniczej, która przypada na cały okres rozliczeniowy. Pracodawca powinien ułożyć rozkład czasu pracy tak, aby nie przekraczał on 13 godzin w ciągu dnia w standardowym systemie. Przykładowo, doba pracownicza pracownika, który rozpoczął zmianę o godzinie 9:00 w środę, kończy się w czwartek o 9:00. Poniżej dowiesz się, jak to wygląda w innych sytuacjach.
Odpoczynek dobowy a godziny nadliczbowe
Osoby, które dziennie pracują 8 godzin, mogą wykonywać pracę przez maksymalnie 5 godzin nadliczbowych w ciągu dnia. Sytuacja wygląda nieco inaczej, kiedy czas pracy wynosi 12 godzin – wtedy jako pracownik możesz zostać jedną godzinę nadliczbowo w pracy. Warto również pamiętać, że w przypadku awarii lub sytuacji wymagającej akcji ratunkowej zdrowia ludzkiego pracodawca może nie zachować wyznaczonych 11 godzin odpoczynku dobowego. Zatrudniony nie traci jednak prawa do odpoczynku – pracodawca, w ramach rekompensaty, powinien udzielić mu czasu wolnego w innym dniu.
Przykładowo, jeśli pracujesz od 9:00 do 17:00, a o godzinie 00:00 zostaniesz wezwany do naprawienia awarii, to od 17:00 do 00:00 minęło 7 godzin. Zakładając, że naprawienie awarii zajęło 3 godziny, zostało 6 godzin do rozpoczęcia kolejnej doby roboczej. Pracodawca może zezwolić na rozpoczęcie pracy 3 godziny później. W takiej sytuacji rozkład czasu się nie zmienia – pracownik pozostaje w zakładzie pracy do 17:00.
Kogo odpoczynek dobowy nie dotyczy?
Jest grupa osób, które nie mają gwarancji wykorzystania 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Art. 132 Kodeksu pracy jasno określa, że przepis dotyczący 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku nie dotyczy pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Dodatkowo każdemu, kto jest potrzebny w sytuacji awaryjnej, takiej jak:
- akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego,
- ochrony mienia lub środowiska,
- usunięcia awarii.
Jeśli nastąpi jakakolwiek sytuacja z powyższych, pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku w okresie rozliczeniowym.
Odpoczynek tygodniowy
Odpoczynek dobowy nie jest jedynym, który uregulowany został przez Kodeks pracy. Każdy pracownik ma prawo do 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. W niektórych sytuacjach może on zostać skrócony do 24 godzin. W przeciwieństwie do odpoczynku dobowego – w tym przypadku pracownikowi nie przysługuje równoważny okres odpoczynku. Okres odpoczynku tygodniowego może zostać skrócony, jeśli:
- pracownik ma zarządzać w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- wystąpi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- pracownik zmienia porę wykonywania pracy, przechodząc na inną zmianę.
Jeśli odpoczynek tygodniowy zostanie skrócony do 24 godzin, przypada on na niedzielę. Niektóre zakłady pracy dozwalają pracy w niedzielę – w takiej sytuacji odpoczynek powinien przypadać na inny dzień.
Odpoczynek dobowy w różnych systemach pracy
Zmiany, które będą zgodne z odpoczynkiem dobowym i tygodniowym, różnią się w zależności od tego, w jakim systemie pracy pracujesz. Nie można jednak zapominać, że każdego pracownika dotyczy minimalny tygodniowy czy dobowy odpoczynek. Przykładowo, w systemie równoważnym niektóre dni cechują się krótszymi zmianami. Są też dni wolne. Pracownika w taki sam sposób obowiązuje odpoczynek dobowy, dlatego właśnie zwraca się szczególną uwagę na to, aby nawet 12-godzinne zmiany były w odpowiednich odstępach.
