Standardowy model pracy w Polsce przewiduje pracę od poniedziałku do piątku, a sobota jest przeważnie dniem wolnym w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Wiele branż przewiduje jednak niestandardowe normy czasu pracy, pracę zmianową, jak również pracę w sobotę. W każdym z tych systemów czasu pracy mogą wystąpić godziny nadliczbowe. Za pracę w godzinach nadliczbowych należy się naturalnie rekompensata. Jakie korzyści pracownik uzyska z tytułu przekroczenia normy dobowej i jak liczyć nadgodziny w sobotę?
Nadgodziny w sobotę a Kodeks pracy
Zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy nadgodziny są pracą wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu, a także pracą wykonywaną ponad przedłożony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
W praktyce oznacza to, że w sobotę możemy mówić o nadgodzinach dobowych, jeśli zasada przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy nie została zachowana i pracownik pracował w sobotę, która zgodnie z rozkładem pracy powinna być dniem wolnym. Wówczas za wszystkie przepracowane godziny w dniu wolnym należy obliczyć nadgodziny.
Istnieją jednak systemy pracy, w których sobota jest dniem roboczym. W takim przypadku rozliczenie nadgodzin będzie nieco inne. W takim przypadku przysługuje pracownikowi normalne wynagrodzenie. Dopiero każdą godzinę pracy wykraczającą poza dobowy wymiar pracy pracownika należy traktować jako nadgodziny.
Nadgodziny w sobotę – kiedy mogą wystąpić?
Nadgodziny w sobotę są dopuszczalne prawnie w razie:
- prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy.
Sformułowanie „szczególne potrzeby pracodawcy” odnosi się do zdarzeń wyjątkowych, niecodziennych, odróżniających się od typowych działań związanych z funkcjonowaniem zakładu pracy. Takie sytuacje mogą mieć miejsce, np. w przypadku większej liczby zamówień czy zwiększenia produkcji. Praca w godzinach nadliczbowych nie może stać się normą i nie powinna przekroczyć 150 godzin w skali roku, chyba że liczba ta została zwiększona w umowie, układzie zbiorowym lub regulaminie pracy.
Rekompensata za nadgodziny w sobotę
Sobota ustawowo nie jest dniem wolnym od pracy, jak niedziele czy święta. Sposób rekompensaty za przepracowane nadgodziny w sobotę różni się jednak od innych typów nadgodzin tym, że pracownik nie otrzymuje dodatku pieniężnego, a jedynie możliwość odbioru czasu wolnego. Pracodawca musi umożliwić pracownikowi odrobienie dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego, w innym przypadku grozi mu kara grzywny w wysokości od 1 tys. do 30 tys. złotych.
Nawet jeśli pracownik nie wypracował w sobotę pełnej dobowej normy zgodnie z rozkładem czasu pracy, należy umożliwić mu wykorzystanie całego dodatkowego dnia wolnego.
Kiedy należy się wynagrodzenie za nadgodziny w sobotę?
Czasem ma miejsce sytuacja, że pracodawca nie ma możliwości oddania dnia wolnego za pracę w sobotę, np. gdy pracownik przebywa na urlopie czy zwolnieniu lekarskim do końca okresu rozliczeniowego. W takich sytuacjach Kodeks pracy dopuszcza sytuację, w której pracodawca zobowiązany jest wypłacić wynagrodzenie za przekroczenie przez pracownika normy czasu pracy.
W przypadku pracy w godzinach nadliczbowych, pracownikowi należy się dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia – w przypadku przekroczenia tygodniowej normy czasu pracy,
- 100% wynagrodzenia – w przypadku przekroczenia normy dobowej, jeśli sobota wypada w święto, lub nadgodziny miały miejsce w porze nocnej,
- 50% wynagrodzenia – w przypadku przekroczenia normy dobowej.
Jeśli podczas pracy w sobotę nastąpi przekroczenie normy dobowej, to oprócz dnia wolnego, pracownik powinien otrzymać dodatek za nadprogramowe godziny zgodnie z powyższą rozpiską.
Kto nie może pracować w godzinach nadliczbowych?
Mimo że nadgodziny w sobotę są jak najbardziej zgodne z prawem, a pracownik z reguły nie może odmówić pracodawcy pozostania w pracy po godzinach, pewne grupy pracowników mają całkowity zakaz wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Są to przede wszystkim:
- kobiety w ciąży,
- pracownicy młodociani,
- osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem do lat 4 (chyba że wyrażą zgodę),
- osoby pracujące w warunkach szkodliwych,
- pracownicy niepełnosprawni.
Nadgodziny w sobotę a elektroniczna ewidencja czasu pracy
Najlepszym sposobem na monitorowanie czasu pracy pracowników i wychwytywanie ewentualnych nadgodzin jest prowadzenie elektronicznej ewidencji czasu pracy. Przykładem takiego programu jest aplikacja Kadromierz, która na podstawie zbieranych danych dotyczących obecności pracowników, wylicza należne pracownikowi wynagrodzenie. Dodatkowo wszystkie dane z Kadromierza można bez problemu wyeksportować do najpopularniejszych systemów kadrowo-płacowych (m.in. Comarch Optima, Sage czy Enova.
Aplikacja ma też wiele innych funkcji, w tym układanie elektronicznego grafiku pracy, który sprawdza zgodność harmonogramu z przepisami zawartymi w Kodeksie pracy. W ten sposób masz pewność, że czas pracy Twoich pracowników został ustalony prawidłowo, dbając o prawidłową ilość czasu wolnego.