Podstawowy system czasu pracy a nadgodziny

Udostępnij wpis:

Share on facebook
Share on linkedin
Share on email

Kodeks pracy dopuszcza kilka systemów czasu pracy pracownika. Najpopularniejszym z nich jest podstawowy system czasu pracy. Oprócz niego wyróżniamy jeszcze m.in. system zadaniowego czasu pracy, system przerywanego czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy czy system równoważnego czasu pracy. Wybór odpowiedniego systemu leży po stronie pracodawcy i musi być odpowiednio dostosowany do specyfiki zakładu pracy. Sprawdź, czym charakteryzuje się podstawowy system czasu pracy.

Osoba trzymająca w ręku zegar.

Wymiar czasu pracy

Wymiar pracy to liczba godzin do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym. W podstawowym systemie czasu pracy pracownik może pracować maksymalnie 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Okres rozliczeniowy może zostać przedłużony nawet do 12 miesięcy w każdym systemie czasu pracy, jeśli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Standardowo wynosi on jednak 1 miesiąc.

Praca w podstawowym systemie czasu pracy oznacza stałe godziny wykonywania zadań – np. praca od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00–16:00. 

Jak obliczyć wymiar czasu pracy?

Wymiar czasu pracy może różnić się w zależności od miesiąca. Jak go obliczyć?

  1. Pomnóż normę tygodniową (40 godzin) przez liczbę pełnych tygodni, które wchodzą w skład danego okresu rozliczeniowego.
  2. Do otrzymanego wyniku dodaj iloczyn normy dobowej (8 godzin) i liczbę dni wystających (od poniedziałku do piątku), które pozostały do końca okresu rozliczeniowego.
  3. Od otrzymanego wyniku odejmij święta, które występują w danym okresie rozliczeniowym i przypadają w innym dniu niż niedziela.
  4. Jeśli pracujesz w niepełnym wymiarze godzin, pomnóż otrzymany wynik przez swoją część etatu.

Przykład 1.

W sierpniu 2022 roku były 4 pełne tygodnie i 3 dni wystające. Oprócz tego w dniu innym niż niedziela wypadał 1 dzień świąteczny (15 sierpnia). Zgodnie z tym, wymiar czasu pracy w sierpniu 2022 roku wyniósł:

40h × 4 + 8h × 3 – 8h = 176 h

W przypadku części etatu powyższy wymiar czasu pracy został proporcjonalnie zmniejszony:

  • 3/4 etatu = 132 h,
  • 1/2 etatu = 88 h,
  • 1/4 etatu = 44 h.

Odpoczynek dobowy

W podstawowym systemie czasu pracy konieczne jest również zachowanie odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Odpoczynek dobowy to co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie pracowniczej. Należy pamiętać, że dobra pracownicza to 24 godziny od rozpoczęcia przez pracownika pracy danego dnia.

Skrócenie odpoczynku dobowego

Podstawowy system pracy pozwana na skrócenie odpoczynku dobowego, jeśli:

  • pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
  • przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

W takiej sytuacji pracownik nie traci jednak prawa do odpoczynku. Pracodawca powinien udzielić mu równoważnego okresu odpoczynku do końca okresu rozliczeniowego.

Zegar stojący na biurku.

Odpoczynek tygodniowy

Oprócz odpoczynku dobowego pracownikowi przysługuje także co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Obejmuje on również 11 godzin odpoczynku dobowego.

Zgodnie z Kodeksem pracy odpoczynek tygodniowy powinien obejmować niedzielę, czyli 24 godziny licząc od godziny 6:00 tego dnia, chyba że pracodawca ustalił inną godzinę. W zakładzie pracy, w którym niedziela jest również dniem pracującym, odpoczynek tygodniowy może wypadać w innym dniu.

Skrócenie odpoczynku tygodniowego

Podobnie jak w przypadku odpoczynku dobowego, odpoczynek tygodniowy może zostać skrócony w przypadku:

  • pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
  • zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę.

W takich sytuacjach odpoczynek dobowy nie może być krótszy niż 24 godziny.

Nadgodziny w podstawowym systemie czasu pracy

Jeśli czas pracy przekroczy 8 godzin na dobę lub 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, należy to potraktować jako pracę w godzinach nadliczbowych. Przekroczenie dobowego wymiaru czasu pracy jest możliwe w przypadku:

  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
  • szczególnych potrzeb pracodawcy.

Sprawdź, kto nie może pracować w godzinach nadliczbowych

Dodatek za godziny nadliczbowe – jak go obliczyć?

Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje normalne wynagrodzenie oraz dodatek, który wynosi:

  • 100% wynagrodzenia – w przypadku nadgodzin przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, bądź z tytułu przekroczenia normy tygodniowej.
  • 50% wynagrodzenia – w przypadku pracy nadliczbowej w każdym innym dniu.

Nadgodziny w podstawowym systemie czasu pracy a czas wolny

W przypadku pracy ponad tygodniowy lub dobowy wymiar czasu pracy istnieje również możliwość rekompensaty wypracowanych nadgodzin czasem wolnym. W takiej sytuacji jednak pracownik traci jednak prawo do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.

Rekompensata czasem wolnym może nastąpić na pisemny wniosek pracownika lub z woli pracodawcy. W pierwszym przypadku czas wolny powinien zostać udzielony w tym samym wymiarze, co liczba przepracowanych nadgodzin. Jeśli jednak decyzję o czasie wolnym podejmie pracodawca, wymiar dni wolnych powinien być o połowę wyższy niż liczba przepracowanych nadgodzin.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Więcej wpisów:

Grafik pracy w gastronomii
Kompendium Wiedzy

Kodeks pracy w gastronomii – co należy wiedzieć?

Praca w gastronomii wymaga elastyczności oraz pracy w niestandardowych godzinach. Restauracje, kawiarnie i bary często funkcjonują siedem dni w tygodniu, a ich szczytowy czas pracy

Potrzebujesz gotowego narzędzia, które wyliczy nadgodziny za Ciebie?

Sprawdź najlepszy system na rynku!