Zgodnie z Kodeksem pracy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Taka norma obowiązuje jednak wyłącznie w podstawowym systemie czasu pracy, który jest najczęściej stosowanym systemem w polskich firmach.
Prawo pracy wyróżnia jednak wiele systemów czasu pracy, których wprowadzenie musi zostać uzasadnione odpowiednimi okolicznościami – wymienić tutaj można m.in. równoważny system czasu pracy umożliwiający przedłużenie czasu pracy do 12 godzin, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach nawet do 24 godzin. Przedłużony wymiar czasu pracy, nierzadko łączony również z pracą zmianową oraz pracą w godzinach nocnych, jest znacznie obciążający dla pracowników. Sprawdź, ile dni z rzędu można zaplanować zmianę pracownikowi wykonującemu pracę po 12 godzin na dobę.
Równoważny system czasu pracy – na czym polega?
W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją możliwe jest stosowanie równoważnego czasu pracy, który polega na przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin lub:
- do 16 godzin – przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy,
- do 24 godzin – przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.
Przedłużony wymiar czasu pracy powinien być równoważony krótszym wymiarem pracy w inne dni lub czasem wolnym od pracy. Stosowanie równoważnego czasu pracy nie zwalnia z zachowania odpowiednich przerw między zmianami.
Równoważny system czasu pracy a okres rozliczeniowy
W przypadku równoważnego czasu pracy okres rozliczeniowy wynosi:
- 1 miesiąc,
- do 3 miesięcy – w szczególnie uzasadnionych przypadkach,
- do 4 miesięcy – przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych.
Praca po 12 godzin – kiedy jest dopuszczalna?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy praca po 12 godzin jest dopuszczalna, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Ustawodawca nie wyszczególnił jednak, o jakich przypadkach mowa.
Równoważny system czasu pracy można z powodzeniem łączyć z pracą zmianową, weekendową czy indywidualnym rozkładem czasu pracy. Te aspekty sprawiają, że praca po 12 godzin często znajduje zastosowanie w gastronomii, handlu, ochronie zdrowia ludzkiego bądź mienia.
Należy jednak zauważyć, że istnieje chroniona grupa pracowników, której nie można narzucić pracy w wymiarze dłuższym niż 8 godzin na dobę. Są to m.in.:
- pracownicy młodociani,
- osoby niepełnosprawne,
- pracownice w ciąży,
- opiekunowie (rodzice) dzieci do lat 4,
- pracownicy na stanowiskach pracy, na których przekraczane są normy najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
12-godzinna zmiana a praca w porze nocnej
Niekiedy może zdarzyć się, że 12-godzinna zmiana obejmuje również pracę w porze nocnej, która dotyczy 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Jeśli rozkład pracy zawiera co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na godziny nocne, pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie.
Praca obejmująca pracę w porze nocnej nie może przekroczyć 8 godzin w przypadku:
- prac szczególnie niebezpiecznych,
- prac związanych z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym.
Przepis ten nie dotyczy jednak:
- pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Dodatek za pracę w porze nocnej
Za pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej, który wynosi 20% stawki godzinowej minimalnego wynagrodzenia. Jeśli praca w godzinach nocnych jest wykonywana poza zakładem pracy, dodatek ten może zostać zastąpiony ryczałtem o równoważnej wartości.
Ile dni z rzędu można pracować po 12 godzin?
Obecne przepisy prawne umożliwiają pracę po 12 godzin nawet 10 dni z rzędu. Należy pamiętać jednak o zachowaniu 11-godzinego odpoczynku dobowego, a także 35-godzinego odpoczynku tygodniowego. Nie można również rozpoczynać ponownie pracy w tej samej dobie pracowniczej.
Przykładowo, jeśli pracownik ma 2 dni wolne na początku jednego tygodnia i 2 dni wolnego pod koniec kolejnego tygodnia, praca po 12 godzin przez 10 dni z rzędu będzie możliwa i zachowane zostaną wszystkie wymagania Kodeksu pracy (pod warunkiem że pracownik będzie miał zapewnione co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego).
Chociaż tygodniowa norma pracy wynosi zwykle 5 dni (40 godzin) tygodniowo, należy pamiętać, że jest ona normą przeciętną. Oznacza to, że tydzień pracy może wynieść nawet 60 godzin, jeśli do końca okresu rozliczeniowego pozostałe tygodnie wyniosą odpowiednio mniej.
Należy jednak pamiętać, że na pracodawcy spoczywa konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracy, która po 12 godzin 10 dni z rzędu, choć dopuszczalna prawnie, może być ponad siły niektórych pracowników. Nadmierne zmęczenie zapewne przełoży się na pogorszenie zdrowia zatrudnionych bądź doprowadzi do wypadków w miejscu pracy. Dlatego podczas planowania grafiku pracy, warto zachować przede wszystkim zdrowy rozsądek.
Grafik pracy zgodny z Kodeksem pracy? Postaw na sprawdzone rozwiązanie!
Podczas układania grafiku musisz pamiętać o zachowaniu przepisach Kodeksu pracy. Jeśli w rozkład czasu pracy obejmuje pracę w godzinach nocnych, pracę zmianową czy równoważny system pracy, ryzyko popełnienia błędu staje się całkiem wysokie. Aby zapobiec złamaniu przepisów, warto zaopatrzyć się w oprogramowanie do układania harmonogramów pracy – Kadromierz.
Kadromierz to narzędzie online do układania grafiku pracy. Pozwala on na tworzenie dziennych, tygodniowych oraz miesięcznych harmonogramów przy jednoczesnej weryfikacji zgodności z normami Kodeksu pracy. Program pozwoli Ci również m.in. na zebranie dostępności pracowników, rejestrację czasu pracy, ewidencję godzin pracy, a także wyeksportowanie jej do programów kadrowo-płacowych – wszystko w jednej aplikacji!
Wypróbuj Kadromierz i skorzystaj z bezpłatnej wersji próbnej.
