Pracownikiem młodocianym jest osoba, której wiek przypada w przedziale od 15 do 18 lat i podpisała umowę o pracę. Kodeks pracy umożliwia zatrudnianie osób młodocianych, jednak warunki ich pracy znacznie różnią się od standardowych wytycznych dotyczących pracy dla osób dorosłych. Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby pracownik młodociany mógł podjąć pracę?
Kiedy zatrudnianie młodocianych jest możliwe?
Zatrudnianie młodocianych jest możliwe w sytuacji, gdy ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową oraz przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Wówczas dopuszcza się pracę w celu przygotowania zawodowego (nauka zawodu/ przyuczenie do wykonywania określonej pracy). Ich obowiązki mogą polegać również na wykonywaniu lekkich prac, które nie będą utrudniać wypełniania obowiązku szkolnego.
Osoba młodociana a przygotowanie zawodowe
W przypadku, gdy młodociany nie posiada odpowiednich kwalifikacji zawodowych, może zostać zatrudniony w celu przygotowania zawodowego. Na tych zasadach możliwe jest również zatrudnianie osób, które skończyły ośmioletnią szkołę podstawą, ale 15 lat skończą dopiero w ciągu bieżącego roku kalendarzowego. Taka sama sytuacja ma miejsce, jeśli osoba ukończy 18 lat w trakcie nauki w szkole podstawowej.
Zatrudnianie młodocianych a Kodeks pracy
Do zadań pracodawcy należy m.in. opracowanie wykazu lekkich prac dla pracowników młodocianych czy harmonogramu pracy określonego na podstawie rozkładu zajęć szkolnych danego ucznia w wymiarze nieprzekraczającym łącznie 12 godzin tygodniowo. W dniu zajęć szkolnych pracownik może przepracować jedynie 2 godziny. Do czasu pracy młodocianego wlicza się również nauka szkolna.
Inna sytuacja ma miejsce w przypadku pracy w okresie ferii szkolnych. Wówczas tygodniowy wymiar pracy młodocianego zostaje przedłużony do 35 godzin, a dobowy – do 7 godzin.
W przypadku osób młodocianych, którzy nie ukończyli 16 roku życia, czas pracy nie może przekroczyć 6 godzin na dobę.
W dokumentach prowadzonych przez pracodawcę powinna znaleźć się również ewidencja czasu pracy pracowników młodocianych, która musi zawierać informacje o czasie pracy, dyżurach, urlopach, nieobecnościach, a także wymiarze pracy dopuszczalnej młodocianym jedynie z powodu przygotowania zawodowego.
Umowa o pracę a pracownik młodociany
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna zawierać w szczególności:
- rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
- czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
Czas trwania takiej umowy jest z góry określony – jej rozwiązanie następuje po upływie okresu przygotowania zawodowego. W przypadku nauki zawodu jest to okres 36 miesięcy, natomiast przyuczanie do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy. Należy pamiętać, aby o zawarciu umowy z pracownikiem młodocianym poinformować również wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Przyuczenie zawodowe lub nauka zawodu kończą się egzaminem, a w razie pozytywnego rezultatu także zaświadczeniem potwierdzającym zdobyte umiejętności. Wszelkie koszta związane z przeprowadzeniem egzaminu pokrywa pracodawca.
Wypowiedzenie umowy w przypadku pracownika młodocianego
Zgodnie z art. 196 Kodeksu Pracy, jeśli zawrzemy umowę o pracę z pracownikiem młodocianym, możemy ją zerwać wyłącznie w przypadku:
- niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
- reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego;
- stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w której zakresie odbywa przygotowanie zawodowe.
Informację o wypowiedzeniu umowy należy przekazać również przedstawicielowi ustawowemu młodocianego oraz szkole. Zawiadomić można także izbę rzemieślniczą.
Warunki pracy – czy pracownik młodociany może pracować w godzinach nadliczbowych?
Warunki odbywania przygotowania zawodowego są dużo bardziej rygorystyczne niż warunki zatrudnienia osób dorosłych. Pracownik młodociany nie może pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, a także wykonywać niektórych prac. Wykaz prac wzbronionych młodocianym określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1958 roku. Wykonywanie niektórych prac wymienionych w powyższym akcie prawnym może być możliwe, jeżeli wymaga tego przygotowanie zawodowe.
Jeśli dzienny czas pracy pracownika młodocianego przekracza 4,5 godziny, pracodawca jest zobowiązany zapewnić mu dodatkową przerwę wliczaną do czasu pracy. Zobacz, ile wynosi długość przerwy w pracy w przypadku pracowników poniżej 18 roku życia.
