Nadgodziny w ciąży to kwestia budząca wiele wątpliwości. Czy kobietę w ciąży wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych? Przekonaj się, co na ten temat mówi prawo pracy, aby móc świadomie zarządzać czasem pracy pracownic w tym szczególnym okresie.
Nadgodziny – czym są?
Nadgodziny odnoszą się do pracy wykonywanej ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy lub ponad przedłużony dobowy czas pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Praca w godzinach nadliczbowych może być wykonywana w określonych sytuacjach:
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy.
Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatek do wynagrodzenia, którego wysokość wynosi:
- 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto oraz za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy,
- 50% wynagrodzenia – za pozostałe przypadki pracy nadliczbowej.
Sprawdź, jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny.
Czy kobietę w ciąży wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych?
Kodeks pracy określa szereg zasad, których powinna przestrzegać kobieta w ciąży. Nadgodziny czy praca w nocy nie są dobrym pomysłem ze względu na zdrowie kobiety ciężarnej. Należy zauważyć, że nadgodziny w ciąży wymagają wzmożonej aktywności fizycznej, a także stanowią poważne ograniczenie czasu wolnego, który powinien zostać przeznaczony na regenerację.
Dlatego kobiet w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych. Nie mogą one także wykonywać pracy w porze nocnej. Ponadto pracodawca nie ma prawa delegować kobiet w ciąży poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy bez ich wyraźnej zgody.
Jeśli dobowy wymiar czasu pracy kobiety obejmował zatrudnienie w porze nocnej, wówczas pracodawca powinien zmienić rozkład pracy na czas jej ciąży. W sytuacji, gdy zmiana pory nocnej na pracę w mniej wymagających warunkach nie jest możliwa, pracownica powinna zostać zwolniona z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia.
Sprawdź, kto jeszcze nie może pracować w godzinach nadliczbowych.
Ciąża a nadgodziny – od kiedy obowiązuje zakaz pracy nadliczbowej?
Czas, od którego pracownica nie może pracować w godzinach nadliczbowych, rozpoczyna się wraz z dostarczeniem pracodawcy zaświadczenia lekarskiego, które potwierdza stan ciąży. Warto jednak pamiętać, że polskie prawo nie wymusza na zatrudnionych informowania przełożonych o zajściu w ciążę. W sytuacji, gdy pracownica nie przedstawiła pracodawcy takiego zaświadczenia, a ciąża jest widoczna, pracodawca nadal jest zobowiązany do niezatrudniania pracownicy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej. Nie jest to możliwe również w sytuacji, gdy ciężarna pracownica wyraziła chęć pracy w godzinach nadliczbowych.
Zatrudnianie kobiet w ciąży – o czym jeszcze trzeba pamiętać?
Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych oraz porze nocnej to nie jedyne przywileje pracownic w ciąży. Warto o tym pamiętać, ponieważ nawet nieumyślne naruszenie przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem może zostać ukarane grzywną w wysokości od 1000 zł do nawet 30000 zł. Poniżej opisaliśmy aspekty, na które warto zwrócić uwagę przy zatrudnianiu kobiet w ciąży.
Umożliwienie pracy zdalnej
Obowiązkiem pracodawcy wobec kobiet w ciąży jest m.in. uwzględnienie wniosku o wykonywanie pracy zdalnej. Z reguły odmowa tej prośby nie jest legalna, chyba że organizacja bądź rodzaj wykonywanej przez pracownicę pracy to uniemożliwią. Przyczyna odmowy wniosku powinna zostać przedstawiona na piśmie bądź w formie elektronicznej nie później niż 7 dni roboczych od daty złożenia wniosku.
Czas pracy kobiet w ciąży
Zatrudnienie w rozkładach czasu pracy, które dopuszczają wydłużenie dobowego wymiary pracy (tj. równoważny system pracy, system skróconego tygodnia pracy czy praca weekendowa), ulega zmianie w przypadku kobiet w ciąży. Ich wymiar pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Co ważne, pracownicy przysługuje prawo do wynagrodzenia nawet za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru czasu pracy.
Prace wzbronione kobietom w ciąży
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące dziecko piersią są objęte zakazem wykonywania prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla ich zdrowia, mogących wpływać niekorzystnie na przebieg ciąży lub karmienie piersią. Wśród prac wzbronionych znajdują się te wymagające nadmiernego wysiłku fizycznego, takie jak przenoszenie ciężarów oraz te, które mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie z uwagi na warunki środowiska pracy oraz występujące w nim czynniki.
Pracodawca zatrudniający kobietę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracach wymienionych w przepisach ma obowiązek dostosowania warunków pracy bądź ograniczenia czasu pracy. Celem takiego działanie jest wyeliminowanie zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownicy.
W przypadku, gdy dostosowanie warunków lub skrócenia czasu pracy nie jest możliwe, pracodawca powinien przenieść pracownicę do innej pracy lub zwolnić ją z obowiązku wykonywania pracy na czas ciąży, z zapewnieniem dodatku wyrównawczego w przypadku obniżenia wynagrodzenia.
Ochrona pracownicy w okresie ciąży
W okresie ciąży oraz w trakcie urlopu macierzyńskiego lub innych form urlopów związanych z macierzyństwem pracodawca nie może:
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy,
- wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy (jest to możliwe jedynie pod warunkiem zachodzenia przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę).
Ponadto, umowy o pracę na czas określony bądź próbny, które miałyby zostać rozwiązane po trzecim miesiącu ciąży, automatycznie przedłużają się do dnia porodu.
Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w dwóch przypadkach:
- ogłoszenia upadłości,
- likwidacji pracodawcy.
W takich sytuacjach pracodawca jest zobowiązany do uzgodnienia terminu rozwiązania umowy z zakładową organizacją związkową reprezentującą pracownicę. Jeśli niemożliwe jest zapewnienie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują dodatkowe świadczenia, a okres ich pobierania jest zaliczany do okresu zatrudnienia mającego wpływ na uprawnienia pracownicze.
Nadgodziny w ciąży – jak ich uniknąć?
Unikanie pracy w nadgodzinach podczas ciąży jest istotne nie tylko dla zdrowia i komfortu kobiety, ale również dla uniknięcia potencjalnych konsekwencji prawnych. Korzystanie z programów do planowania i ewidencji czasu pracy, takich jak Kadromierz, pozwala na uniknięcie sytuacji, w których pracownica zostaje zaangażowana w nadgodziny w ciąży. Efektywne monitorowanie czasu pracy za pomocą takich narzędzi pozwala pracownikom uniknąć ewentualnych sporów z pracodawcą dotyczących nieprzestrzegania przepisów dotyczących godzin pracy. Dzięki temu narzędziu możliwe jest więc nie tylko zapewnienie zdrowia, ale także zminimalizowanie ryzyka niezgodności z przepisami prawa pracy.
